ساختار تشكيلاتي
نيروهاي بسيج ايران از بدو تأسيس تا پايان مسئوليت سردار سيد يحيي صفوي رسماً زيرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بوده‌اند. با تغيير فرماندهي سپاه و با روي كار آمدن سردار محمدعلي جعفري مسئوليت فرماندهي بسيج براي اولين بار به فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي واگذار گرديد، و حسين تائب در تيرماه ۱۳۷۸ به فرماندهي بسيج منصوب شد اما پس از انتخابات دهم رياست جمهوري ايران فرماندهي بسيج به سردار محمدرضا نقدي سپرده شد.
عزيز جعفري با دسته‌بندي تهديدات عليه جمهوري اسلامي به تهديد نرم، تهديد نيمه‌سخت (شورش‌هاي مردمي بدون سلاح گرم[۲]، تهديدهاي اقتصادي-سياسي داخلي و خارجي[۳]) و تهديد سخت (شورش‌هاي مسلحانه، جنگ داخلي و جنگ خارجي) وظيفه مبارزه با تهديد نرم را به بسيج غيرنظامي، نيمه‌سخت را به بسيج نظامي و سخت را به نيروي زميني سپاه و بسيج نظامي محول مي‌كند.[۴]
تشكل‌ها
- بسيج دانش آموزي
- بسيج دانشجويي
- بسيج جامعه پزشكي
- بسيج جامعه مهندسين
- بسيج اساتيد
- بسيج خواهران
- بسيج ادارات
بودجه
براساس قانون برنامه چهارم توسعه بايستي هر سال ۴۰۰ ميليارد تومان براي بسيج در نظر گرفته شود كه در سال اول برنامه يعني سال ۱۳۸۴، ۱۷۳ ميليارد تومان و در سال ۸۵ نيز مجدداً ۱۷۳ ميليارد تومان در نظر گرفته شده‌است.[۷] بگفته فرمانده بسيج و نشريه «صبح صادق» ارگان دفتر سياسي سپاه بودجه اين نهاد در سال ۱۳۸۷ ۲۰۰٪ افزايش پيدا كرده و بصورت جداگانه از اين بودجه، ۵۰ ميليارد تومان نيز براي كمك به بسيجيان بيكار در نظر گرفته شده‌است.[۸] در سال ۱۳۸۸ هم بر اساس اعلام نشريه برنامه ارگان معاونت برنامه ريزي و نظارت راهبردي رئيس جمهوري، بودجه بسيج ۴۵ ميليارد و ۲۳۸ ميليون تومان افزايش يافت.[۹]
در سال ۱۳۸۳ به منظور تامين منابع مالي و ارزي و رفع سريع مشكلات درماني و خدماتي توانبخشي جانبازان و ايثارگران انقلاب اسلامي و تهيه تجهيزات و امكانات مورد نياز گردان‌هاي عاشورا و الزهراي بسيج معادل ۳۵۰ ميليون دلار از محل حساب ذخيره ارزي به بسيج اختصاص يافت.[۱۰]
اهداف
اهداف بسيج مستضعفين به نقل از وبگاه آن به شرح زير است[نيازمند منبع]:
- تحقق فرمايش روح الله خميني مبني بر تشكيل هسته‌هاي حزب‌الله
- ايجاد توانايي‌ها و آمادگي‌هاي لازم دفاعي در آحاد مردم در دفاع از كشور
- ايجاد توانايي‌هاي لازم رزمي در نيروهايي كه توانايي شركت در عمليات‌هاي كلاسيك و بزرگ را دارند
- ايجاد توانايي‌هاي لازم در آحاد مردم بمنظور كمك به هنگام بروز بلايا و حوادث غير پيشبيني
- كمك به دولت در امر سازندگي
نيروي انساني
بسيج در سراسر كشور ۱۱ ميليون نيروي داوطلب دارد. براساس تحقيق «مركز استراتژي و تحقيقات بين‌الملل» در واشنگتن بسيج ۹۰۰ هزار نيروي فعال و ۳۰۰ هزار نيروي ذخيره دارد. به اعضاي بسيج كه درسطح مدارس راهنمايي ايران تحصيل مي‌كنند پويندگان و به اعضاي در سطح دبيرستان پيشگامان گفته مي‌شود.[۱۱] عضويت‌هاي بسيج به گروه‌هاي زير تقسيم مي‌گردد:
- بسيجي عادي: عموم اقشار معتقد به قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران هستند كه پس از گذراندن دوره آموزش عمومي به عضويت بسيج درآمده و سازماندهي مي‌گردند.
- بسيجي فعال: آن دسته از بسيجيان عادي داوطلب هستند كه واجد شرايط لازم بوده و پس از گذراندن دوره‌هاي آموزشي سازمان دهي شده و با سپاه همكاري مي‌كنند.
- بسيجيان ويژه: اين گروه كه به پاسدار افتخاري هم شناخته مي‌شوند افرادي هستند كه صلاحيت‌هاي يك پاسدار را دارا مي‌باشند و پس از گذراندن آموزش‌هاي لازم در اين زمينه سازماندهي مي‌گردند.[۱۲]
- بسيجيان كادر:كه بسيجيان فعال پس از گذراندن دوره هاي خاص به اين سطح از عضويت ميرسند.
حقوق بشر
سربازي كودكان
- بسيج از افراد زير هيجده سال «داوطلب» در طول جنگ ايران و عراق استفاده مي‌كرد، اين سازمان همچنان از افراد زير هيجده سال به صورت داوطلب استفاده مي‌كند.[۱۳][۱۴]
رخدادها
- براساس گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر، قوه قضائيه ايران در سال ۲۰۰۷ حكم سابق محكوميت شش بسيجي كه درسال ۲۰۰۲ پنج نفر را كشته بودند را معلق كرد[۱۵]
- موضوع مرگ زهرا بني‌يعقوب كه در سال ۸۶ پس از بازداشت، در بازدشتگاه بسيج جان خود را ازدست داد مساله ساز شد. مسئولين اين موضوع را خود كشي اعلام كردند ولي برخي از افراد از جمله خانواده بني يعقوب با رد موضوع خودكشي اعلام كردند كه بعضي مدارك ارئه شده توسط مقامات مربوطه دستكاري شده است[۱۶]
انتخابات
انتخابات نهم رياست جمهوري
مهدي كروبي در سال ۱۳۸۴ بسيج را متهم به دخالت درانتخابات رياست جمهوري به نفع محمود احمدي نژاد كرد.[۱۷] برخي از اصلاح طلبان نيز نيروهاي بسيج را متهم به دخالت درانتخابات به نفع احمدي نژاد حتي از طريق تخلفات انتخاباتي مي‌كنند. ولي اصولگرايان اين موضوع را رد مي‌كنند. منتقدان معتقدند كه بسيج از طريق تشكيلات سازماني خود عملاً در امر انتخابات مداخله جناحي مي‌كند. [۱۸]
انتخابات دهم رياست جمهوري
در انتخابات دهم رياست جمهوري نيز ميرحسين موسوي با نوشتن نامه‌اي به سيد علي خامنه‌اي اعتراض خود را نسبت به مداخله نيروهاي بسيج و سپاه در انتخابات نشان داد.[۱۹] هم چنين بگفتهٔ سازمان عفو بين‌الملل، بسيج زخميان و مجروحان را از بيمارستان‌ها جمع مي‌كند و به مكاني نامعلوم انتقال مي‌دهد. همچنين اين نيروها اجازهٔ ثبت مشخصات افراد مجروح توسط كاركنان بيمارستان‌ها را نمي‌دهند. به گزارش ديدبان حقوق بشر «نيروهاي شبه نظامي بسيج براي خاموش كردن بانگ «الله اكبر» شبانهٔ مردم از پشت‌بام‌ها، شبانه به خانه‌هاي مردم يورش مي‌برند، با شكستن در خانه‌ها به‌زور وارد خانه‌هايشان مي‌شوند، لوازم شخصي آنان را درهم مي‌شكنند و ساكنان را مورد ضرب و شتم قرار مي‌دهند.» [۲۰]حسين طائب، فرماندهٔ نيروي مقاومت بسيج، ادعا كرده‌است افرادي «لباس پليس يا بسيج را پوشيده بودند» و دست به خرابكاري زده‌اند كه برخي از اين افراد دستگير شده‌اند. همچنين طائب استدلال مي‌كند كه از آنجايي كه ورود به بسيج آسان است افرادي ممكن است از اين طريق خواسته باشند بسيج را بدنام كنند.[۲۰]
يك نوار ويديويي كه توسط شبكهٔ تلويزيوني كانال چهار بريتانيا منتشر شده‌است، تيراندازي يك عضو پايگاه بسيج در تقاطع خيابان آزادي و خيابان جناح را از پشت‌بام به سمت مردم نشان مي‌دهد؛ تيراندازي‌اي كه در اثر آن دست‌ِكم هفت نفر كشته شدند. حسين طائب مسلح بودن بسيج را رد كرده‌است ولي تأكيد مي‌كند كه در صورت حمله به منطقه نظامي و تحت تسلط بسيج، اين گروه به هر طريق ممكن از خودش دفاع مي‌كند.[۲۰]
سرلشكر بسيجي، فيروزآبادي رييس ستاد كل نيروهاي مسلح در نامه‌اي كه خطاب به امام غايب شيعيان حجت بن حسن (مهدي) نوشت، مدعي شد كه بسيجيان و نيروهاي مسلح از هيچ نوع اسلحه‌اي براي سركوب مردم در جريان تظاهرات مربوط به اعلام نتايج انتخابات رياست جمهوري استفاده نكرده‌اند و كساني را كه كشته شده‌اند كشته‌هاي دروغي خواند. وي مدعي شد كه: در ۳۰ خرداد آشوبگران و منافقان با چهره‌اي جديد كه چندان هم بي‌ارتباط با منافقان سابق نيستند، بر ملت يورش آورده و به ضرب و جرح شديد نيروهاي امنيتي پرداخته‌اند. [۲۱][۲۲] به‌دنبال فعاليت‌هاي نيروهاي بسيجي در جريان وقايع بعد از اعلام نتايج انتخابات رياست جمهوري در ايران، سازمان عفو بين‌الملل در بيانيه‌اي خواستار انحلال نيروهاي مقاومت بسيج در ايران شد. ناوي پيلاي، كميسر عالي حقوق بشر سازمان ملل، از دولت ايران خواست تا نيروهاي بسيج را از اعمال خشونت عليه معترضان بازدارد.[۲۰]
احمدي مقدم فرماندهٔ نيروي انتظامي در واكنش به اعتراضات مردمي به ضرب و شتم و سركوب تظاهرات‌كنندگان توسط لباس‌شخصي‌ها در مراسم صبحگاه ناجا گفت: مگر راهپيمايان غير قانوني و اغتشاشگران لباس يونيفرم داشتند، آنها نيز لباس‌شخصي بودند. [۲۳]
عمليات استشهادي
بسيج براي مقابله با حمله نظامي آمريكا به ايران، احتمال استفاده از عمليات استشهادي را مطرح كرده‌است.[۲۴] درآبان ۱۳۸۴ بسيج دانشجويي دانشگاه شاهرود صدها فرم شركت داوطلبانه درعمليات استشهادي را دراختيار داوطلبان قرار داد.[۲۵] بسيج عمليات استشهادي خود را همانند اقدام رضاي كرماني در ترور ناصر الدين شاه اعلام كرده‌اس
- جمعه ۲۵ اردیبهشت ۹۴ ۱۳:۲۰
- ۱,۶۶۸ بازديد
- ۰ نظر